JU Muzeji i galerije Budve na čijem je čelu predsjednica budvanskog DEMOS-a, direktorica mr Lucija Đurašković, organizovala je retrospektivnu izložbu kojom je poznati crnogorski umjetnik-akvarelista Savo Pavlović obilježio 50 godina svog plodnog stvaralačkog rada.
Retrospektivna izložba kojom je poznati crnogorski umjetnik-akvarelista Savo Pavlović obilježio 50 godina svog plodnog stvaralačkog rada predstavljena je u gotovo svim galerijskim prostorima JU “Muzeji i galerije Budve”, od Moderne galerije “Jovo Ivanovič” u Budvi, preko Spomen doma “Reževići”, do galerije “Marko K. Gregović” SD Crvena komuna u Petrovcu, a obuhvata preko 100 radova u okviru kojih je i hronološki i kroz cikluse izložen presjek njegovog rijetko plodnog umjetničkog opusa.
Baveći se uglavnom akvarelom, Pavlović iskazuje izvjesnu hrabrost i strpljenje, jer je to i tehnika koja podrazumjeva pravo majstorsko umjeće, sigurnu ruku i rizik trenutka koji ne dopušta mogućnost greške i ponovnog vraćanja. Zato je, kao što znamo, akvarel jedna od najtežih, ali, istovremeno, i jedna od najfinijih likovnih tehnika koja može da prenese najtananija umjetnikova čuvstva, jer »akvarel je u slikarstvu, ono što je poezija u književnosti«. Riječ akvarel potiče od latinske riječi aqua, što znači voda, a upravo vodi, moru, njegovoj treperavoj i promjenjivoj granici sa kopnom i nebom skrivenim u uvali, žalu ili vali života i sna, posvećena je i ova izložba koja odražava kompletan umjetnikov opus. Vodi ili moru okupanom mediteranskim suncem sa svim svojim tajanstvenim arhetipskim značenjima, koja, kao materia prima, kao energetski vrtlog iz kojeg proishodi život, kao fenomen koji i stvara i razara, ali, takođe, i očišćuje, prašta i spira sve nedoumice onoga što je bilo, naslućujući novo, čije su dubine nesagledive tajne, a površine beskrajni odsjaji susreta sa nebom. Konstantno inspirisano mediteranskim podnebljem, morskom pučinom, uvalama i dubinama, te tajnovitim podvodnim svijetom u kome, paralelno sa našim, u tišini, bivstvuju raznolika bića, slikarstvo Sava Pavlovića upravo kroz akvarel doseže maestralnu virtuoznost umjetničkog iskaza.
Savo Pavlović je rođen 1947. godine u Baru, dok je porijeklom, životom i radom vezan za Reževiće, staro primorsko mjesto u Paštrovićima. Završio je školu za primjenjene umjetnosti u Sarajevu, Višu pedagošku školu- likovno vaspitanje u Beogradu i Fakultet za likovni odgoj i likovne umjetnosti-odsjek slikarstvo u Rijeci. Član je ULUCG-a. Studijski je boravio u Rimu (1976), Atini (1985) i Parizu (Cite International des arts, 1991). Njegovo pedesetogodišnje stvaralaštvo prati veliki broj samostalnih i grupnih izložbi u reprezentativnim galerijama u Crnoj Gori, bivšoj Jugoslaviji i inostranstvu. Dobitnik je Nagrade na Bijenalu akvarela u Zrenjaninu 1997. godine.
Sagledano tematski, kod Sava Pavlovića možemo razlikovati tri grupe akvarela. Prvu, karakterističnu za raniju fazu njegovog slikarstva, čine pejzaži i predjeli Paštrovića iz kojih potiče, beskraj morskih pučina i predjeli u kojima kamenito stijenje smjenjuju pitomi žalovi oivičeni mediteranskim rastinjem. Drugu grupu čine akvareli inspirisani tajnovitim podmorskim svijetom, realnim i nadrealnim bićima stvorenih u tišini tamne i mistične morske dubine. Ova druga grupa akvarela postaće i ostaće trajna inspiracija za kasnija Pavlovićeva likovna ostvarenja. Dakle, tematski podtekst Pavlovićevih slika najčešće je, i skoro isključivo, sadržaj koji čine bića iz svijeta morske flore i faune na kome bazira, skoro po pravilu, dinamičnu, a često i dramatičnu kompoziciju (ciklusi »Bentos«, »Savium maris«). Sklonost ka smjelim i intezivnim tonovima kolorita, koji se, samo ovlaš definisan crtežom, razliva po širokim površinama bijele plohe, bitna je karakteristika Pavlovićevog likovnog izraza. Jake tonove plavog, ljubičastog i zelenog smuruju mrka i bijela po kojoj se isti rastapaju i miješaju. Bogatstvo kolorističkih relacija koje se neusiljeno i sudaraju i prožimaju, odnosi združenih zvučnih skladova koje karakteriše njihova valerska raskoš, kao i nepredvidivi, razliveni tokovi, daju likovnom djelu Sava Pavlovića i izvjenu konceptualnu notu. A mogućnosti kombinacija su bezbrojne, te otvaraju mašti bezgranično mnogo nesputanih varijanti razvijanja. Valja istaći da Pavlović u okviru svoje vizuelne čarolije stvara osobenu likovnu poetiku koja ističući igru slučaja i nepredvidivosti u susretu boja, suptilnim rukopisom u kome je polazišna inspirativna osnova figuralna i koloristička ekspresija, dolazi do lirske apstrakcije kod koje vizuelni tonovi postaju analogni auditivnom u muzici, kao najapstraktnijoj od svih umjetnosti.
Treću grupu čine akvareli iz tematskog ciklusa pod nazivom “Vale” pripadaju dijelu najnovijeg slikarevog opusa stvaranog u poslednje dvije godine. Pokazujući nam vanredno likovno majstorstvo nadasve nadahnuto mediteranskim okruženjem iz kojeg u osobenoj hedonističkoj ekspresiji izranja izraz prepun smjelih, intenzivnih kolorističkih sklopova uz crtež koji sugeriše preleze od figuracije ka apstrakciji i obratno, je upravo ono što čini nespornu originalnost Pavlovićevog, možemo reći, lirskog ekspresionizma. Akvareli Sava Pavlovića ukazuju na zaustavljeni trenutak osobenog vizuelnog doživljaja koji umjetnik virtuoznim likovnim umijećem namah transponuje na papir, umijećem u kome se prepliću ekspresivna snaga poteza na jednoj strani, sa jarkim i suptilno profinjenim lirskim kolorističkim tonalitetom na drugoj. Kompoziciono jedinstvo likovnih elemenata, istaknuto je perspektivnim skraćenjima koja odvode oko do centralne tačke imaginarnog prostora slike, dakle tačke u kojoj se sažima kompletan estetski doživljaj.
Pavlovićeva vizuelizacija primorskih uvala ili “vala” predstavlja odraz metafizičkih pitanja koja se tiču tajni postanka, tajni prostora i vremena, kosmičkih tajni smisla postojanja sagledanih kroz prizmu svedenog, a opet, raskošnog kolorita u kojoj se prelama svjetlost. Ta ista svjetlost je upravo ona, koja, dolazeći iz daljina kroz različita doba dana, kroz likovnu metamorfozu preobražava i tonski prožima, i oblik, i vrijeme, i prostor. Kroz doživljaj te svjetlosti koja, znakovito, ne ostavlja sijenku, Pavlovićeva slika budi sva čovjekova čula privlačeći nas u osamu mediteranskih uvala, gdje, na poseban način, bivamo suočeni sa svojom biti, sopstvom… I uporedo, dok nas ljepota pejzaža okupana tajnovitošću neba ushićuje, mi osjećamo miris mora, te širinu njegovog prostranstva koje je, skriveno od vjetra, paradoksalno, u zaklonjenoj “vali”, kao i mi, pronašlo svoj smiraj. U svojim akvarelima, Pavlović uspijeva da zaustavi trenutak, da predstavi kovitlac, mirno iščekivanje, ili mističnu atmosferu jadranskih nevera, koje su, dolazeći s mora, nagovještene magičnom fluidnošću neba.
Spontano, skoro nesvjesno, igrajući se, Savo Pavlović stvara djela neposredno, bez plana i shema, bez racionalne proračunatosti, djela koja podstiču, sa likovnim vrijednostima koje ih čine postojanim, trajnim i univerzalnim, djela kojima će zauzeti značano mjesto u savremenoj crnogorskoj umjetnosti. Kako kaže Šiler: »Čovjek je potpuno čovjek tamo gdje se igra«. Savo Pavlović u potpunosti slijedi ovu istinu. Jer, upravo kroz igru i u igri, igri boje i forme, igri različitih zvukova valera, rađa se bezbroj formalnih i značenjskih varijacija koje umjetnost čine beskrajno umjetničkom, neiscrpnom, shvatljivom jedino dušom, dakle Božanskom.
mr Lucija Đurašković
